Trong giai đoạn đầu tìm hiểu về hành trì thiền, thắc mắc phổ biến nhất thường xoay quanh việc: “Tôi phải làm gì để thiền cho đúng?” Dựa trên những kinh nghiệm từ Ngài Mahasi bài giảng, Bậc Thầy không sử dụng các lý thuyết trừu tượng để giải đáp, nhưng lại đưa ra một phương pháp cực kỳ thực tế: cần ghi nhận rõ rệt mọi diễn biến của thân tâm tại thời điểm hiện tại.
Dưới góc nhìn của phương pháp Ngài Mahasi cho người mới, thiền định không nhằm mục đích truy cầu cảm giác bình an hay sự im lìm đặc biệt. Cốt lõi của thiền chính là sự thấu thị minh bạch. Khi thân chuyển động, biết có chuyển động. Khi tâm suy nghĩ, biết đang suy nghĩ. Mọi trạng thái khó chịu đều cần được tỉnh giác ghi nhận. Khả năng nhận thức này chính là gốc rễ của tuệ giác.
Ngài Mahāsi luôn dạy người mới bắt đầu từ những gì đơn giản nhất. Chuyển động của hơi thở thông qua sự phồng xẹp của cơ bụng, được ưu tiên làm đề mục căn bản do tính chất luôn hữu hình và dễ quán sát. Nếu thiền sinh duy trì sự hay biết về “phồng và xẹp” một cách đều đặn, trạng thái tâm lý sẽ dần thoát khỏi sự hỗn loạn và tăng cường độ sáng suốt. Lúc tâm rời khỏi bụng, hãy đơn giản ghi nhận “nghĩ” và quay lại vị trí cũ. Không nên nảy sinh tâm lý tự ti hay cố công lý giải.
Trong nhiều Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn lưu ý rằng giá trị không nằm ở số giờ tọa thiền dài ngắn, mà là chánh niệm có mặt được bao nhiêu. Chỉ cần vài phút thực hành đúng, còn hơn nhiều giờ nhưng thiếu sự tỉnh giác. Do đó, những người mới khởi sự không nên tạo áp lực quá lớn cho bản thân, mà cần xây dựng sự đều đặn và bền bỉ.
Điểm độc đáo nổi bật trong lộ trình Ngài Mahasi cho người mới chính là việc hành thiền không chỉ bó hẹp ở việc tọa thiền. Dù là đi, đứng hay nằm, hành giả đều phải duy trì sự hay biết rõ Thiền Sư Mahasi rệt. Dù là trong những việc nhỏ nhặt như dùng bữa, vệ sinh hay trò chuyện, nếu có chánh niệm, đó vẫn là thiền. Nhờ vậy, người hành giả dần học cách sống tỉnh thức giữa đời thường.
Bằng cách làm theo đúng tôn chỉ trong Ngài Mahasi bài giảng, người mới sẽ bắt đầu thấy rõ một điều rất quan trọng: tất cả các pháp đều mang tính chất sinh và diệt. Thọ uẩn không vĩnh hằng, tư duy không tồn tại lâu, cảm xúc cũng chỉ là thoáng qua. Sự thấy biết này không đến từ suy luận, mà từ kinh nghiệm trực tiếp. Chính nhận thức đó giúp giảm trừ sự chấp thủ và những phản ứng rập khuôn của tâm thức.
Đối với người mới, con đường mà Ngài Mahasi cho người mới chỉ ra là một giải pháp thực hành bảo đảm và chân chính. Đừng vội vã tin tưởng, cũng đừng nôn nóng chờ đợi thành tựu. Chỉ cần tuân thủ phương pháp, duy trì sự quán chiếu và kiên nhẫn chờ tuệ giác nảy nở. Đây chính là tôn chỉ tối thượng trong các lời dạy mộc mạc nhưng thâm thúy của Ngài Mahāsi.